28 mei 2019 - Als het gaat om cultuurverandering in bedrijven dan zijn veel (interim-)managers en adviseurs aangenomen om snel te analyseren, waardoor ze vaak hun favoriete oplossing kiezen. Maar je moet juist naar het DNA van het bedrijf kijken anders dooft elke verandering uit. Hoe herken je dit?

De zelfverzekerdheidsvalkuil

Managers, maar ook adviseurs zijn opgevoed om snel te analyseren en snel conclusies te trekken. Dit is mooi, maar dit is ook een risico omdat de zelfverzekerdheidsvalkuil altijd op de loer ligt. En de neiging om te kiezen voor je meest favoriete conclusie en oplossing. Jumping to conclusions wordt dan jumping to solutions. Drie voorbeelden hiervan: we moeten wendbaarder worden, dus moeten we een agile manier van werken implementeren. De medewerkerstevredenheid scoort laag, dus we hebben meer zelfsturende teams en dienend leiderschap nodig en gaan zo’n programma bestellen. We hebben geen duidelijke richting, dus is een visietraject nodig. Over deze drang naar oplossingen schreef Edgar Karssing het boek met de veelzeggende titel ‘Als de oplossing het probleem is’.

‘We zijn galeislaven van onze genen’

Dit was een uitspraak van schrijver en Rusland-correspondent Pieter Waterdrinker tijdens een aflevering van Zomergasten uit 2018. Deze uitspraak past mooi bij hoe organisaties functioneren. We zijn de galeislaven van onze genen, maar we zijn ook galeislaven van de organisatiegenen. Elk bedrijf heeft bepaalde wetmatige patronen in hoe het functioneert. Een soort DNA waarin is geprogrammeerd hoe het samenwerken ‘werkt’ maar ook hoe het niet werkt. En als je deze werking niet doorziet dan doven oplossingsgerichte verandertrajecten als een nachtkaars uit.

Dit DNA heeft het robuuste vermogen om Oost-Indisch doof op verandering te reageren. Helemaal als je dicht op de ‘aardkern’ komt van het bedrijf: de identiteit en wat mensen belangrijk vinden. Bijvoorbeeld ik was laatst bij een zakelijke dienstverlener. En daar werd aan de directietafel besloten om een cultuur na te streven waarin mensen meer hun verantwoordelijkheid moesten nemen voor het resultaat, met meer aanspreekgedrag. Maar in deze organisatie heerste een patroon van vrijblijvendheid, omdat individueel ondernemerschap en vrijheid hoog in het vaandel stonden. Meetings vol mooie ambities en acties, maar met slechte en vrijblijvende follow-up. Tsja, zo’n initiatief om resultaatgerichter te werken valt dan ook ten prooi aan dit patroon.

Kijk naar de ‘cues’ van de bedrijfscultuur

Voordat je het doorhebt roept men dan weer dat er een cultuurtraject moet plaatsvinden. Dat klinkt altijd goed, toch? Maar ‘ook het cultuurtraject is dan cultuur’, aldus vakcollega Arend Ardon. Hij heeft het over het lezen van de ‘cues’. Wat is bijvoorbeeld bij de directie of op de werkvloer steeds terugkerend in hoe zij denken en doen? Wat zijn typische woorden die ze gebruiken? Bestuurders, directeuren, managers zijn aangenomen om snel beslissingen te nemen. Zij moeten de hele dag door oordelen vellen. Voor hen is het extra moeilijk om situaties te beschrijven in observaties. Ze zijn het niet meer gewend om precies te kijken, zonder een vooropgezet referentiekader. En ze denken louter in ABC-tjes. Maar de opdracht is om in A-B-A-tjes te denken, zoals Shirine van Moerkerken dat schrijft in het nieuwe boek Meer dan de som der delen.

In het klein zit het venijn

Onze rol als adviseurs is om daarin opdrachtgevers te helpen en preciezer te kijken. Dit doe je door je observaties op te schrijven alvorens te snel conclusies te trekken. Schrijf dan op: A zei, waarop B zei, en waarop A toen weer zei. Veel mensen schrijven of onthouden namelijk alleen de samenvatting van waar A en B met elkaar op uit zijn gekomen in een gesprek. Je kunt dan eigenlijk niet terughalen hoe A en B dit gesprek hebben gevoerd. Het maakt nogal wat uit als ik tegen iemand zeg “jij bent oprecht” en B zegt “jij ook”, of “jij bent dat niet”. Een totaal ander gesprek. Kijk dus naar de ‘cues’ en doe je huiswerk aan observaties, want in al die kleine interactiepatronen zit het venijn om het DNA te begrijpen. En wat wel werkt aan oplossingen en wat ook echt niet.  

Geplaatst op www.managementenconsulting.nl (mei 2019)